Μαίρη Χρηστέα: «Χωρίς ήχο»

Ο γενικός τίτλος της έκθεσης «Χωρίς ήχο» λειτουργεί ως παραδοξολογία καθώς η ανάγνωση των έργων τελείται υπό τους ήχους και την προφορική αφήγηση του ομώνυμου βίντεο. Πρόκειται για έναν γυναικείο μονόλογο, ένα αυθόρμητο ερωτικό παραλήρημα που σκιαγραφεί τη μοναχικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης την εποχή της καραντίνας.

Στην ηχητική εξομολόγηση πρωταγωνιστεί η φωνή της καλλιτέχνιδας· αποδέκτης των κρυφών επιθυμιών και συναισθημάτων της ένας μάλλον φανταστικός εραστής. Άνδρας άγνωστος σε εμάς, με διττή υπόσταση· «σκληρός σαν πέτρα και μαλακός σαν φτερό», την παγώνει και την ταξιδεύει. Η ρυθμική φωνή της ηρωίδας «ντύνει» το κινηματογραφικό έργο το οποίο συνενώνει τρία διαφορετικά βίντεο σε ένα.

Οι παράλληλες προβολές ξετυλίγονται σε οριζόντιες ζώνες, καταλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της επιφάνειας της οθόνης. Η αποδόμηση του οπτικού διηγήματος σε τρεις κινούμενες φρίζες εμποδίζει την ενιαία πρόσληψη των επιμέρους αναπαραστάσεων. Η συνεχής ροή κατακερματίζεται και η οπτική σύλληψη υλοποιείται αποσπασματικά, ανάλογα με το σημείο εστίασης του βλέμματος. Η όψη και ο θόρυβος του τηλεοπτικού χιονιού που κάποια στιγμή εμφανίζονται στο βίντεο ενισχύουν την ιδέα της ρήξης και της εικονικής ασυνέχειας, υποδηλώνοντας συμβολικά μια κατάσταση αταξίας και αναμονής.

Η κίνηση είναι συνήθως αργή, διακόπτεται όμως φευγαλέα από εικόνες που τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα: μνήμες μιας πληθωρικής σε εμπειρίες ζωής. Το βίντεο εμπλουτίζεται με λήψεις υλικών θραυσμάτων από τον καθημερινό οικιακό περίγυρο της καλλιτέχνιδας, προσδίδοντας επιπρόσθετη αυτοβιογραφική χροιά.

Οι κινηματογραφικές φρίζες απαρτίζονται από ζωγραφιές και σχέδια της Χρηστέα, κυρίως πορτρέτα και σωματικά μέλη της ίδιας και άλλων γυναικών, καθώς και από φωτογραφίες που στην πλειονότητα τράβηξε εκείνη: τοπία με θάλασσες, βουνά και ηλιοβασιλέματα. Τα πλάνα είναι πολλές φορές αμφίσημα. Η εικονογραφική συνάφεια των καμπυλών του γυναικείου σώματος με την οργανική μορφολογία της μητέρας-γης, ευρύτερο χαρακτηριστικό της εργασίας της, στοιχειοθετεί ένα οικο-φεμινιστικό σχόλιο. Μια υποδόρια φιλοσοφική αναφορά στο κοσμικό γίγνεσθαι, τις έννοιες της ζωής, του θανάτου και της αναγέννησης.

Η σύλληψη, η συγκέντρωση και σύνθεση της ύλης πραγματοποιήθηκαν εν μέσω της πανδημίας όταν η ανθρώπινη επικοινωνία αποτελούσε αποστερημένο προνόμιο. Ο κοινός τίτλος έκθεσης-βίντεο «Χωρίς ήχο» αποσκοπεί στη συνειρμική αναπαραγωγή του τότε κλίματος της απομόνωσης και της σιωπής. Παράλληλα, υποδηλώνει τη μετέωρη ψυχολογική κατάσταση της Χρηστέα, παραπέμποντας στην αλλόκοτη μοναξιά των καιρών.

Την περίοδο του ακούσιου εγκλεισμού, πλήθυναν κατά πολύ στην Ελλάδα οι γυναικοκτονίες και η βία κατά των γυναικών. Εντωμεταξύ, μια σοβαρή ιστορία υγείας, με κατάγματα στη σπονδυλική στήλη, καθήλωσε την καλλιτέχνιδα στην ήδη επιβεβλημένη «φυλακή» της οικίας. Το πάσχων σώμα της αποτέλεσε την αφορμή για μια ενότητα βασισμένη στις προσωπικές ιατρικές εξετάσεις της˙ μέσω ελεύθερων συνειρμών, τα έργα παραπέμπουν στα κακοποιημένα σώματα και άλλων γυναικών.

Οι ακτινογραφίες πριν και μετά την επέμβαση στη σπονδυλική στήλη μετατρέπονται από τη Χρηστέα σε πολύτιμη πρώτη ύλη. Φέρουν σαφή συμβολισμό καθώς μυούν τους θεατές κάτω από τα επιφαινόμενα. Οι ακτίνες απαθανατίζουν το σώμα της ασφυκτικά εγκλωβισμένο στον κηδεμόνα/νάρθηκα αλλά και μετα-χειρουργικά, ελεύθερο. Η καλλιτέχνις επεξεργάζεται ηλεκτρονικά στο photoshop τις εικόνες του πληγωμένου της κορμιού. Επιζωγραφίζει το ασπρόμαυρο σωματικό υπόστρωμα, αποτυπώνοντας διαφορετικές φάσεις μιας εν εξελίξει θεραπευτικής διαδικασίας. Με τις εικαστικές παρεμβάσεις της, η ήδη αφηρημένη εικόνα του ταλαιπωρημένου σώματος εξαϋλώνεται σταδιακά ενώ το σκότος αντικαθίσταται με φως. Μια αντίστοιχη προσέγγιση επαναλαμβάνεται στην τριλογία με το γυμνό γυναικείο σώμα σε ρυθμική επανάληψη. Τα έργα, ιδιότυπες ημερολογιακές σημειώσεις, λειτουργούν σαν μικρές καθημερινές πράξεις αλληγορικής καταγραφής των εναλλαγών της ψυχικής διάθεσης. Ξόρκια των δεινών.

Οι γραμμικές χειρονομίες των ηλεκτρονικών τυπωμάτων ενίοτε παραπέμπουν σε αυθόρμητες μολυβιές, σε νήματα και ιδιότυπα τριχοειδή, ανατομικά αγγεία. Παρόμοιες χειρονομίες κατακλύζουν τα μεγαλοδιάστατα σχέδια της Χρηστέα από παστέλ στα χρώματα του αίματος και του πάθους. Αναπαραστούν και αυτά τη γυναικεία μορφή, μισο-κρυμμένη, θρυμματισμένη, κερματισμένη, όπως τα ίχνη της μνήμης. Η Χρηστέα σμίγει σε αυτή την έκθεση αναμνήσεις και βιώματα, όνειρα και ελπίδες, επιθυμίες και φόβους, σε χρόνο άχρονο όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον γίνονται ένα.

Απόσπασμα από το κείμενο της ιστορικού τέχνης Μπίας Παπαδοπούλου.

Μπία Παπαδοπούλου
Ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια εκθέσεων