Μερικές σκέψεις πάνω στο έργο της Αθηνάς Ιωάννου.

Το έργο της Αθήνας Ιωάννου εκφράζει μια ιδιαίτερα κλασική προσέγγιση της ζωγραφικής. Συγκεντρώνει την προσοχή του καλλιτέχνη όσο και του θεατή στον καταμερισμό του χώρου, του φωτός, του χρόνου και του ρυθμού, σχεδόν με την ίδια συνέπεια μιας μουσικής παρτιτούρας, μιας αρχιτεκτονικής κατασκευής, ενός ελληνικού ναού η μιας γοτθικής καθεδρικής εκκλησίας. Η πρωταρχική του σχέση θεμελιώνεται αναμφίβολα στην αφύπνιση της συνείδησης που θεσπίζεται συνάμα με την έννοια του δημόσιου χώρου και μαζί με αυτόν. Ο καλλιτέχνης και ο θεατής συναντιόνται έτσι, στην καρδιά της Πολιτείας. Είτε πρόκειται για την Πολιτεία του θεού η την Πολιτεία των ανθρώπων, αυτό που κάνει τη συνείδηση οικεία είναι η πεποίθηση πως η ύπαρξη της είναι δημόσια, ως τόπος του μοιράσματος, ως ακατάπαυστη μετάθεση της ταυτότητας στην ετερότητα. Το κατά πόσον το έτερον είναι παρόν ως αποτέλεσμα μιας συνάντησης ή ως διάμεσο μιας αποκάλυψης, δεν αφορά παρά μόνον τον τρόπο εργασίας του καλλιτέχνη και όχι τη καθαυτό ουσία της τέχνης του που γεννιέται από, και μαζί με αυτό το πολλαπλό και ανοιχτό έτερο.

Η παρουσία του έργου είτε στην καρδιά μιας εκκλησίας είτε σε μια βιομηχανική μονάδα, συνιστά μονάχα θέμα τυπολογίας. Ο άνθρωπος αναλαμβάνει με την ίδια ζωτικότητα την πίστη του στο αόρατο όσο και την εμπιστοσύνη του στα ίδια του τα έργα. Η τέχνη αποτελεί την κατεξοχήν μαρτυρία αυτής της σχέσης ανάμεσα στη συνάντηση και την αποκάλυψη, στον λόγο και το άφατο, στο θρόισμα του κόσμου και την γλώσσα που το δομεί. Με αυτόν τον τρόπο, το φως όπως παρουσιάζεται στα έργα της Αθήνας Ιωάννου, είναι το θεμελιακό στοιχείο της πραγματικότητας που το καλλιτεχνικό έργο αποκαλύπτει ενώ συγχρόνως, προσφέρει στο θεατή ένα ιδιαίτερο μέσο με το οποίο συμμετέχει στην πραγματικότητα : αυτό που κάνει τα πράγματα ορατά και αυτό που συμμετέχει στην όραση. Ο καταμερισμός του χώρου παίρνει με αυτόν τον τρόπο τη διπλή όψη μιας αρχιτεκτονικής ανακατανομής των εναλλαγών ανάμεσα σε κίνηση και στάση, και μιας μουσικής παρτιτούρας του ρυθμού και της διαρκείας, της τονικότητας και των χρωμάτων.

Η Αθηνά Ιωάννου είναι ζωγράφος με την πιο ολοκληρωμένη έννοια της λέξης. Με τα έργα της εγγράφεται στην πιο στιβαρή γενεαλογία του ζωγραφικού γεγονότος που δεν σχετίζεται ούτε με την τάξη της ψευδαίσθησης, ούτε της μίμησης, ούτε της αναπαράστασης, ούτε της παράστασης. Υπάρχει άμεσα ως ζωγραφική και σχετίζεται μόνο με την τάξη της παρουσίας που η ετερότητα, μέσα από τη διορατικότητα και την αντίληψη του ζωγράφου, κάνουν δυνατή για το θεατή ως καταφανή. Με κανέναν τρόπο η ζωγραφική δεν περιορίζεται στο ρητινικό γεγονός. Από την εποχή των σπηλαίων ως τα Νυμφαίες του Monet, από τα βυζαντινά μωσαϊκά και τις γοτθικές υαλογραφίες έως τα μονόχρωμα του Klein, τα dripping του Pollock, τα αποτυπώματα του πινέλου του Toroni ή τα ξυσίματα των χρωμάτων του Richter, η ζωγραφική συνίσταται σε μια συνεχή εργασία της κατανομής του όλου και του τίποτα, της σύλληψης και του ασύλληπτου. Ανάμεσα στην πραγματικότητα και το εξωπραγματικό του κόσμου και των πραγμάτων, ο ζωγράφος ενσωματώνει μια στιγμή ή ένα διάστημα που ο θεατής καλείται να το αντιληφθεί είτε ως χρονική διάρκεια που αφήνει το χρόνο να συνυπάρξει με τον περιβάλλοντα κόσμο, είτε ως χωρικό μέτρο που ορίζει έναν τόπο όπου το βλέμμα μπορεί να δει από την άλλη πλευρά των πραγμάτων.

Διαφάνεια ή αντήχηση, η ζωγραφική είναι η μετάθεση όπου τα πράγματα μεταμορφώνονται και εμείς μαζί με αυτά, από το έτερο που μας δίνεται στην αρχή ως απλό υλικό στοιχείο, και που μια αχτίδα φωτός ή η διάρκεια μιας ανάσας μεταμορφώνουν σε εμπειρία της παρουσίας. Αυτή η ελάχιστη στιγμή όπου ο χώρος ανοίγεται γύρω μας και μπορούμε να συνυπάρξουμε ως ανθρωπότητα ενώ συγχρόνως η φύση της ζωγραφικότητας που συνίσταται στην ενδόμυχη εμπειρία της ατομικότητας, αντιστρέφεται το ζωγραφικό έργο σαν γάντι για να μας αποκαλύψει συνολικά ως μέρος της συλλογικότητας και του ετέρου. Η διάχυση του φωτός κι η συσπείρωση του τόπου επιτελούν από κοινού το γεγονός της ζωγραφικής ως ύπαρξη, διαμέσου της σχέσης με αυτό που βρίσκεται εκεί, μπροστά μας, στην διασταύρωση της εμπειρίας του πεδίου και του τόπου. Κι αυτή η απλή υλική ύπαρξη μιας κατασκευής η ενός κτιρίου, μετατίθεται σε μια μοναδική εμπειρία της στιγμής όπου το φως που διαπερνά το υλικό δεδομένο δεν είναι πλέον αυτό που έρχεται από το παράθυρο, αλλά αυτό που το βλέμμα του θεατή βρήκε τρόπο, μέσα από το έργο του καλλιτέχνη, να αναγνωρίσει ως κίνηση του κόσμου και των πραγμάτων μέσα από τις πιο λεπτές χροιές του ζωντανού.

«Εγγραφή της ζωής»: ζωο-γραφία, λέγαν οι αρχαίοι. Και είναι ακριβώς αυτό που η Αθηνά Ιωάννου πετυχαίνει, σημαίνοντας στο έργο της, την ποιητική γλυκύτητα τη στιγμή που γίνεται ένα τους ρυθμούς των κινήσεων και στάσεων του φωτός πάνω στον τόπο.

Ντένης Ζαχαρόπουλος